„Sprzedawaliśmy książki spod lady” – historia naszej najstarszej księgarni

Jan Mikołajewski już od ponad 50 lat zachęca pabianiczan do kupowania książek, zachwalając kolejne bestsellery zza lady najstarszej i jedynej księgarni w Pabianicach – „po schódkach”. 

– Przed laty książka miała inną wartość i nie chodzi tu o cenę – wspomina pan Jan. – Była produktem deficytowym, sprzedawanym „spod lady” dla stałych klientów, znajomych. Ale co się dziwić, jak dostawaliśmy po trzy, cztery egzemplarz z każdego tytułu. Sprzedawaliśmy wszystko, od ręki, kryminały, beletrystykę, książki podróżnicze i komiksy. Jak świeże bułeczki rozchodziły się encyklopedie, słowniki, szkolne lektury.

Księgarnia „Mikołajewskich” przetrwała niejedną burzę, zmianę ustroju, prywatyzację, erę internetu i mediów społecznościowych. Nadal jest na rynku i walczy o klienta, pomimo, że książka coraz częściej przegrywa z kliknięciem i internetową wyszukiwarką.

W latach 70., 80., drzwi do księgarni się nie zamykały. Bywało, że w dni przed zakończeniem roku szkolnego, czy świętami Bożego Narodzenia księgarze obsługiwali po 200, 300 klientów.
– Tylko książek brakowało – dodaje właściciel. – Najwięksi miłośnicy czytania codziennie dopytywali o ukochane pozycje. Kiedyś znacznie więcej czytała też młodzież. Dzisiaj wystarczy kilka kartek opracowania, jedno kliknięcie, żeby wyszukać w internecie streszczenia, z analizą postawy głównych bohaterów i wątków.

Przygoda pana Jana z książką, w relacji zawodowej, rozpoczęła się w 1965 roku przy ul. Armii Czerwonej 19 (obecna ul. Zamkowa). To wtedy nasz bohater stanął za ladą księgarni państwowego przedsiębiorstwa „Domu Książki” i rozpoczął pracę u boku starszego brata Zdzisława.

Oboje nie znaleźli się w tym miejscu przypadkowo. W tamtych latach na księgarza trzeba było się wykształcić. I tak pabianiczanie skończyli stosowne szkoły i kursy dla kierowników księgarni.
– Brat zaraził mnie miłością do książek. Przynosił je do domu, podrzucał ciekawsze pozycje – wspomina pan Jan. – Czasem zastępowałem go też za ladą, pomagałem w przyjmowaniu towaru no i tak się tu zadomowiłem.

Po kilku latach księgarnia z Armii Czerwonej została przeniesiona na ul. Żukowa 74 (obecna ul. Łaska). Stało się tak, gdy o swoje upomniał się odnaleziony właściciel kamienicy, w której siedzibę miał „Dom Książki”. Na początku lat 90. państwowa księgarnia jednak upadła.
– Żeby nie zniknąć z rynku trzeba było ją wykupić i tak też się stało – wspomina księgarz. – Przeszła ona w nasze ręce. Zaczęliśmy pracować na własny rachunek.

Do rodzinnego interesu dołączył również syn pana Jan – Wojciech.
– Zawsze tutaj mi się podobało – mówi najmłodszy z Mikołajewskich. – Zacząłem przychodzić do taty do pracy, gdy miałem 7 lat. Pamiętam też jak odbierałem z nim paczki z książkami z dworca, bo kiedyś nie było kurierów.
– Lubił przeglądać książki, układać je, w końcu zaczął czytać – dodaje pan Jan.

Na przestrzeni 50 lat z Pabianic zniknęły cztery inne księgarnie. Nie przetrwały zmian na rynku.

– Zostaliśmy sami, ale mamy konkurencje w internecie i w marketach – dodaje pan Wojciech.
Żeby przetrwać trzeba też być dobrym obserwatorem rynku.
– Nie jest łatwo, ale trudna sytuacja nie dotyka tylko naszej branży – dodaje młody księgarz. – My walcząc o klienta musimy mieć sporą wiedzę o tytułach, umieć zachęcić ludzi do kupna, opowiedzieć o książce i wiedzieć komu, jaką pozycję polecić.

Księgarz musi być dobrym handlowcem i musi umieć książkę sprzedać.

– I trzeba też je kochać – dodaje pan Jan. – One otaczają mnie nie tylko w pracy. W domu nie ma miejsca bez książek, każdy pokój, każda półka jest nimi zastawiona. Ja książek nie wyrzucam, ja je szanuję. Dzisiaj wielu klientów przynosi do nas stare egzemplarze i pyta, czy można je oddać. Gdy odsyłamy ich do antykwariatów w Łodzi, to nikomu nie chce się ich tam zawozić. Idą na przemiał, na makulaturę.

Dzisiaj księgarnię Mikołajewskich odwiedza sporo młodzieży, głównie z pobliskiego liceum, przychodzą babcie z wnukami, miłośnicy książek i nowych pozycji, emeryci, którzy sporo narzekają na ceny i wpadają starzy klienci, żeby porozmawiać, dowiedzieć się co nowego słychać, co warto przeczytać.
– Starsze osoby wybierają literaturę wypomnień, młodzież szuka podręczników – wylicza pan Jan.
Sprzedaje się również sporo kryminałów, fantastyki, beletrystyka dla kobiet.

– Musi być też trochę miłości i seksu, bez tego ani rusz również w literaturze. – dodaje z uśmiechem księgarz.

Książek nie brakuje, gorzej z klientami. Ludzie po prostu nie czytają, zaczynają omijać księgarnię.
– Biblioteki też świecą pustkami – dodaje pan Wojciech. – Dlatego nie sądzę, żeby wpływ na taką sytuacje miały ceny książek. Dzisiaj więcej niż dobra książka kosztuje wyjście do kina z rodziną. Seans się kończy, światła gasną i po wszystkim. A książkę można odłożyć na półkę, odkurzyć nawet po latach, pożyczyć. Ale o filmach się mówi, mają dobry marketing, reklamę. A o książkach jest cicho.

Sprzedaż napędzają dopiero większe wydarzenia, skandale i śmierć.
– Gdy zmarł Zbigniew Wodecki jego biografie i wspomnienia były najgorętszymi pozycjami, rozchodziły się błyskawicznie – dodaje pan Jan. – Ale dawnych rekordów nie bijemy.