Bieg na orientację to bardzo ciekawa forma spędzania wolnego czasu pozwalająca połączyć wysiłek fizyczny z intelektualnym. Nie jest to zwykłe bieganie, gdyż wymaga nie tylko świetnej kondycji fizycznej, ale także psychicznej oraz dobrej znajomości posługiwania się mapą i kompasem. Co to jest bieg na orientację, na czym polega i jak się ubrać do biegania?
Biegi na orientację – czym się różnią od zwykłego biegania?
Bieg na orientację to bardzo ciekawa forma spędzania wolnego czasu pozwalająca połączyć wysiłek fizyczny z intelektualnym. Nie jest to zwykłe bieganie, gdyż wymaga nie tylko świetnej kondycji fizycznej, ale także psychicznej oraz dobrej znajomości posługiwania się mapą i kompasem. Co to jest bieg na orientację, na czym polega i jak się ubrać do biegania?
Co to jest bieg na orientację?
Jest to, mówiąc najprościej, pokonywanie przygotowanej wcześniej trasy w możliwie najkrótszym czasie, korzystając z mapy i kompasu. Trasa jest wyznaczona przez specjalne punkty kontrolne. Punkty kontrolne są oznakowane na mapie kółkami, start trójkątem, a meta podwójnym kółkiem. Zawodnicy biegu mają specjalny chip elektroniczny, który bardzo szybko rejestruje, kiedy uczestnik biegu znalazł się w punkcie kontrolnym i jakie osiągnął czasy.
Bardzo ważne jest to, by potwierdzić w zadanej kolejności wszystkie punkty kontrolne. Standardowo potwierdzenie obecności w danym punkcie kontrolnym odbywa się przy użyciu karty startowej, ale coraz częściej jest to specjalny chip.
Krótki zarys historii biegów na orientację
Zacznijmy od korzeni. Miejscem, z którego wywodzą się biegi na orientację, jest Skandynawia. To tam biegi na orientację mają już utrwaloną, wielowiekową tradycję. Pierwsze zawody odbyły się w 31 października 1897 roku w Bergen na terenie Norwegii. Dystans do przebycia wynosił 19,5 km i miał trzy punkty kontrolne na trasie. Zawody wygrał Peder Fossum, który pokonał trasę w czasie 1 godziny, 47 minut i 7 sekund. Od czasu pierwszych zawodów biegi na orientację znacznie się rozwinęły, choć główne zasady się nie zmieniły. Na początku zawodnik, dysponując kompasem, miał za zadanie odnaleźć punkty. Dawniej dystanse do przebiegnięcia w stosunku do tych obecnych były dłuższe, a w zawodach brało udział wojsko.
W XX wieku orientacja sportowa stała się cywilną dyscypliną. W 1918 roku w zawodach, które odbyły się w okolicach Sztokholmu, wystartowało aż 220 zawodników. Z kolei w 1932 roku rozegrano pierwsze międzynarodowe zawody między Norwegią a Szwecją. W kolejnych latach sport ten zaczął być uprawiany w Finlandii, Szwajcarii czy ZSRR. Następnie, w latach 40. i 50. XX wieku, poza Skandynawią, czyli w państwach Europy Środkowej, ale także w Azji, Ameryce Północnej, Australii i Nowej Zelandii.
Orienteering jest najbardziej popularny w krajach skandynawskich oraz w Szwajcarii. Bieg początkowo był organizowany co dwa lata, ale od 2003 roku odbywa się co roku. Oprócz Mistrzostw Świata odbywają się też Mistrzostwa Świata Juniorów.
Jako ciekawostkę warto dodać, że istnieją również inne formy orientacji sportowej.
Narciarski bieg na orientację – bieg z wykorzystaniem nart, mapa zawiera specjalne nadrukowane linie w kolorze zielonym informujące o stanie przygotowania drogi do poruszania się na nartach.
Rowerowa jazda na orientację – jazda w terenie na rowerze górskim. Mapa rowerowa zawiera mniej szczegółowych elementów niż w przypadku klasycznego biegu.
Radioorientacja sportowa – dyscyplina kierowana przez Polski Związek Radioorientacji Sportowej. Stanowi połączenie biegu na orientację z namierzaniem dostępnych na trasie nadajników radiowych.
Podstawowe rodzaje biegów na orientację
Wyróżniamy co najmniej kilka rodzajów biegów na orientację w zależności od dystansu. Oto najważniejsze z nich.
1. Bieg sprinterski
Rozgrywany w parku lub wśród uliczek w mieście. Zazwyczaj odbywa się na trasie liczącej 3-4 km, a cały bieg trwa średnio 12-15 minut. Bardzo ważne jest odpowiednie przygotowanie fizyczne do biegu, ale też duża spostrzegawczość i szybkość myślenia.
2. Bieg na średnim dystansie
Zwany w skrócie „middle” to bieg na dystansie 6 km, a czas trwania wynosi 30-35 minut. Bardzo ważne na takiej trasie są koncentracja i precyzja w biegu „wejścia” na punkt. Popełnienie choćby niewielkiego błędu może sprawić, że zawodnik przestaje się liczyć w rywalizacji, gdyż straty czasowe są zbyt duże.
3. Bieg długodystansowy
To bieg zwany również klasycznym czy długodystansowym. Jego odległość waha się między 12 a 18 km. Najlepsi są w stanie taki dystans pokonać w 90 minut. Ze względu na długość biegu zawodnicy, którzy startują na takim dystansie, muszą wykazać się dużą wytrzymałością fizyczną i skupieniem aż do ostatniej minuty.
4. Sztafety
Bieg, w którym najczęściej biorą udział 3 osoby. Wygrywa ta sztafeta, której wszyscy zawodnicy bezbłędnie pokonają swoje trasy.
W naszym kraju biegi na orientację zyskują z roku na rok nowych zawodników. Kluby funkcjonują zarówno w dużych miastach, jak i małych. Organem, który kieruje działaniami związanymi z tym sportem, jest Polski Związek Orientacji Sportowej, a organem międzynarodowym International Orienteering Federation (IOF).
Bieg na orientację – co jest potrzebne?
Każdy, kto uczestniczy w biegu, otrzymuje dokładną mapę terenu, na której umieszczone są specjalne symbole. Na mapie znajduje się informacja o jej skali, która definiuje stosunek wielkości elementów na mapie do rzeczywistych wymiarów w terenie. Zawodnicy otrzymują mapę w skali 1:15000, 1:10 000, a w biegu sprinterskim 1:4000.
Mapa to bardzo ważny rekwizyt w biegu na orientację. Jest znacznie bardziej szczegółowa od mapy topograficznej. Sporządza się ją według określonych zasad. Zawiera informacje na temat przeszkód na trasie, dróg i innych elementów topograficznych. Przykładowo gęstą roślinność zaznacza się przy użyciu różnych odcieni zieleni na mapie, pomarańczowo-białe lampiony oznaczają natomiast punkty kontrolne.
Drugi ważny element wyposażenia biegacza to bez wątpienia kompas, który musi być bardzo precyzyjny. Pomaga w orientacji i wyznaczaniu dalszego kierunku biegu. Bardzo wygodnym rozwiązaniem są kompasy kciukowe, które można łatwo i szybko przyłożyć do mapy. Kompas musi być łatwy w użyciu, by zawodnik mógł bez problemu odczytać kierunki świata i przeanalizować swoje aktualne położenie.
Bieg na orientację – jak się przygotować?
Chcąc biegać na orientację, nie wystarczy założyć na siebie zwykłą bluzę. Bieganie często odbywa się w dość trudnym, skalistym terenie na zabłoconych drogach. Bardzo wygodnym rozwiązaniem będą legginsy do biegania i softshell, koszulka odprowadzająca wilgoć z powierzchni ciała wykonana z szybkoschnącej tkaniny i spodenki kompresyjne. Sprawdź ofertę odzieży na www.outhorn.com. Bieganie na orientację jest wymagającym sportem, dlatego warto wziąć ze sobą nerkę, w której zmieści się bidon oraz przekąska, która doda energii. Ważne, by zaopatrzyć się także w elementy odblaskowe, gdyż nie zawsze bieg skończy się przed zapadnięciem zmroku. Niezbędne są oczywiście także odpowiednie buty. Na trasie warunki mogą być różne, dlatego sprawdzi się obuwie, które na całej długości będzie miało niewielkie kolce.
Orienteering jest dla każdego
Bieg na orientację to bardzo ciekawa alternatywa dla klasycznego joggingu. Pozwala nie tylko trenować szybkość, ale też spostrzegawczość. Stanowi doskonałe połączenie wysiłku fizycznego z psychicznym. W ciągu roku w wielu miastach kraju organizowane są wydarzenia, w czasie których można przetestować swoje siły w terenie. Z pewnością warto spróbować!
